علی یکه فلاح/رئیس هیات‌مدیره تعاونی قطعه سازان خودروی کشور
تعاون یا همکاری در زمینه‌‌‌های اقتصادی و اجتماعی، به عنوان یک اصل اساسی برای توسعه پایدار و رشد متوازن در اقتصاد مطرح است. این اصل به‌ویژه در کشورهایی که با محدودیت‌های اقتصادی، مشکلات بیکاری و عدم‌توزیع عادلانه ثروت مواجه‌‌‌اند، از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. ایران نیز از جمله کشورهایی است که برای دست‌‌‌یابی به اهداف توسعه‌‌‌ای خود، نیازمند تقویت بسترهای تعاون است. با توجه به دستور کار دولت به ریاست آقای دکتر مسعود پزشکیان که تقویت تعاونی‌‌‌ها را به عنوان یکی از راه‌‌‌حل‌‌‌های اصلی مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور مدنظر دارد، بررسی اهمیت تعاون در اقتصاد ایران بسیار ضروری است.
تعاون، نوعی همکاری سازمان‌‌‌یافته میان افراد، گروه‌‌‌ها و نهادها به منظور تامین منافع مشترک است. هدف از تشکیل تعاونی‌‌‌ها، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا از طریق فعالیت‌‌‌های اقتصادی مشترک است که می‌‌‌تواند به کاهش فقر، ایجاد اشتغال و افزایش رفاه جامعه کمک کند. تعاونی‌‌‌ها در ایران از سال‌ها پیش به عنوان یکی از ارکان نظام اقتصادی مطرح شده و در سیاست‌‌‌های کلی توسعه اقتصادی کشور نیز جایگاه مهمی دارند. در شرایط فعلی اقتصادی ایران، تقویت تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌تواند به‌عنوان راهی برای کاهش فشارهای اقتصادی و ایجاد عدالت اجتماعی عمل کند. اقتصاد ایران با چالش‌‌‌هایی همچون بیکاری، تورم، کاهش قدرت خرید و تحریم‌‌‌های بین‌المللی روبه‌‌‌روست.
تعاونی‌‌‌ها به عنوان ساختارهایی که به کاهش این فشارها کمک می‌کنند، می‌‌‌توانند در اقتصاد ایران نقش حیاتی ایفا کنند. یکی از مزایای مهم تعاونی‌‌‌ها در اقتصاد ایران، نقش آنها در ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری است. تعاونی‌‌‌ها با فراهم کردن بسترهای مناسب برای اشتغال‌زایی در مناطق مختلف، به‌ویژه در مناطق محروم، به کاهش بیکاری کمک می‌کنند. این نهادها علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم برای اعضای خود، فرصت‌‌‌های شغلی غیرمستقیم نیز به وجود می‌‌‌آورند و در این راستا به بهبود معیشت و کیفیت زندگی افراد در جامعه یاری می‌‌‌رسانند.
تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌توانند به توسعه صنایع کوچک و متوسط کمک کنند که در اقتصاد ایران اهمیت زیادی دارند. این صنایع به دلیل ظرفیت بالای ایجاد اشتغال و افزایش تولید ملی، در رشد اقتصادی نقش کلیدی ایفا می‌کنند. با توجه به اینکه تعاونی‌‌‌ها به صورت جمعی فعالیت می‌کنند و با تجمیع سرمایه‌‌‌های خرد، فرصت‌‌‌هایی را برای توسعه صنایع فراهم می‌‌‌آورند، می‌‌‌توانند به‌عنوان یک موتور محرک برای توسعه صنایع کوچک و متوسط شناخته شوند. این امر می‌‌‌تواند به افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. بخش‌‌‌هایی نظیر قطعه‌‌‌سازی و کشاورزی پتانسیل بالایی برای توسعه از مسیر تعاونی دارند.
دلیل این موضوع روشن است. تعاون براساس اصولی همچون برابری و عدالت استوار است و هدف از آن بهبود وضعیت اقتصادی همه اعضاست، نه صرفا تامین منافع شخصی. تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌توانند به توزیع عادلانه‌‌‌تر منابع و ثروت در جامعه کمک کنند و نابرابری‌‌‌های اقتصادی و اجتماعی را کاهش دهند. با توجه به رویکرد دولت دکتر پزشکیان در خصوص توجه به عدالت اجتماعی، تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌توانند به‌عنوان ابزاری موثر برای تقویت عدالت اجتماعی مورد استفاده قرار گیرند و فاصله طبقاتی را کاهش دهند. در حالی که تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌توانند به‌عنوان ابزاری قدرتمند در توسعه اقتصادی و اجتماعی عمل کنند، با چالش‌‌‌های مختلفی نیز روبه‌‌‌رو هستند. برخی از این چالش‌‌‌ها شامل موارد زیر می‌‌‌شوند:
کمبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری: یکی از چالش‌‌‌های مهم تعاونی‌‌‌ها در ایران، کمبود منابع مالی و مشکلات مرتبط با تامین سرمایه است. بسیاری از تعاونی‌‌‌ها به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی و عدم‌دسترسی به وام‌‌‌های بانکی با نرخ‌های مناسب، توانایی رشد و توسعه ندارند. برای رفع این مشکل، دولت می‌‌‌تواند از طریق سیاست‌‌‌های مالی و اعتباری مناسب، تسهیلاتی را برای تعاونی‌‌‌ها فراهم کند.
ضعف در مدیریت و نیروی انسانی: مدیریت موثر و نیروی انسانی متخصص یکی از عوامل کلیدی برای موفقیت تعاونی‌‌‌هاست. اما در ایران، بسیاری از تعاونی‌‌‌ها با ضعف مدیریتی و کمبود نیروی انسانی کارآمد مواجه‌‌‌اند. این مشکل می‌‌‌تواند موجب کاهش کارآیی و ناکارآمدی تعاونی‌‌‌ها شود. دولت می‌‌‌تواند از طریق آموزش‌‌‌های تخصصی و مهارتی، به تعاونی‌‌‌ها در بهبود سطح مدیریت و توانمندی نیروی انسانی کمک کند. قوانین و مقررات پیچیده و نامناسب: وجود قوانین و مقررات پیچیده و ناکارآمد یکی دیگر از مشکلاتی است که تعاونی‌‌‌ها در ایران با آن مواجه‌‌‌اند. این قوانین می‌‌‌توانند به جای تسهیل فعالیت تعاونی‌‌‌ها، موانعی بر سر راه آنها ایجاد کنند. برای حل این مشکل، لازم است دولت به اصلاح و ساده‌‌‌سازی قوانین مرتبط با تعاونی‌‌‌ها بپردازد و فضای کسب‌وکار را برای آنها بهبود بخشد.
نقش دولت در تقویت تعاونی‌‌‌ها
دولت دکتر پزشکیان می‌‌‌تواند نقش کلیدی در توسعه تعاونی‌‌‌ها ایفا کند. برخی از اقدامات موثری که دولت می‌‌‌تواند در این راستا انجام دهد، شامل آموزش و ارتقای مهارت‌‌‌های مدیریتی، ارائه تسهیلات مالی و اعتباری و اصلاح و بهبود قوانین و مقررات است که مهم‌ترین موارد در مسیر توسعه بخش تعاون هستند.
این یعنی دولت می‌‌‌تواند از طریق ارائه تسهیلات مالی با نرخ‌های بهره مناسب، به تعاونی‌‌‌ها در تامین منابع مالی کمک کند. این تسهیلات می‌‌‌تواند شامل وام‌‌‌های بانکی، تسهیلات اعتباری و سرمایه‌گذاری‌‌‌های دولتی باشد. همچنین آموزش و توانمندسازی اعضا و مدیران تعاونی‌‌‌ها از طریق برگزاری دوره‌‌‌های آموزشی، کارگاه‌‌‌های تخصصی و مشاوره‌‌‌های فنی، می‌‌‌تواند به بهبود عملکرد تعاونی‌‌‌ها کمک کند و به افزایش کارآیی و بهره‌‌‌وری آنها منجر شود. در عین حال دولت می‌‌‌تواند با بازنگری و اصلاح قوانین و مقررات مربوط به تعاونی‌‌‌ها، موانع موجود را کاهش دهد و فضای مناسبی برای فعالیت تعاونی‌‌‌ها فراهم کند. ساده‌‌‌سازی فرآیندهای اداری و کاهش بوروکراسی نیز می‌‌‌تواند به تشویق افراد برای ورود به این حوزه کمک کند.
نتیجه اینکه تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌توانند به‌عنوان یکی از ابزارهای موثر برای توسعه پایدار و کاهش مشکلات اقتصادی و اجتماعی در ایران عمل کنند. دولت دکتر پزشکیان با تمرکز بر تقویت و توسعه تعاونی‌‌‌ها می‌‌‌تواند به کاهش بیکاری، افزایش تولید، تقویت عدالت اجتماعی و کاهش نابرابری‌‌‌های اقتصادی کمک کند. برای این منظور، لازم است دولت با ارائه تسهیلات مالی، آموزش‌‌‌های مدیریتی و اصلاح قوانین و مقررات، بستری مناسب برای فعالیت تعاونی‌‌‌ها فراهم سازد. البته مساله فرهنگ‌سازی، در این فقره یک اولویت راهبردی است و باید مورد توجه وزیر محترم تعاون نیز قرار گیرد.
